Grupy producenckie – jak powstają, jak działają, dlaczego warto je zakładać?
Wspieranie polskiego rolnictwa od 2004 roku przez WPR stworzyło rolnikom szanse na bardziej dynamiczny rozwój. Z perspektywy blisko 10 lat można zauważyć, że polscy rolnicy nieźle sobie radzą z wykorzystaniem unijnej pomocy. Jednak najsłabszym ogniwem w łańcuchu żywnościowym od pola do stołu jest brak wspólnego organizowania się rolników w bardziej efektywne struktury gospodarcze. Działanie w pojedynkę jest może wygodne, ale nieskuteczne w relacjach z handlem i przetwórstwem. W Polsce rolnicy są zmuszeni do rozpoznawania mechanizmów rynkowych i ciągłego śledzenia procesów zachodzących na rynkach poszczególnych produktów oraz wynikających stąd konsekwencji dla jego uczestników. Obserwując gospodarkę, widać ciągle nowych konkurentów, nowe technologie, zmiany w regułach handlu krajowego i międzynarodowego, a klienci poszukują najkorzystniejszych dla siebie ofert. Natomiast rozdrobnione polskie rolnictwo charakteryzuje się niskim stopniem koncentracji produkcji oraz niższą wydajnością pracy niż kraje „15”. To wszystko powoduje, że koniecznym staje się poszukiwanie rozwiązań, które zwiększą skalę produkcji. Jednym z takich sposobów jest organizowanie się rolników w grupy producentów rolnych. Dzięki współpracy w takiej grupie rolnik może standaryzować, selekcjonować, pakować i wstępnie przetwarzać produkty rolne w celu sprzedaży, a grupa taka może być partnerem dla koncernów spożywczych i organizacji handlowych. Wspólne działanie jest premiowane w postaci wsparcia finansowego w pierwszych pięciu latach z budżetu UE, dla Polski przeznaczono kwotę 140 mln euro w latach 2007-2013. Celem pomocy finansowej jest ułatwienie tworzenia grup oraz ułatwienie prowadzenia przez nie działalności w okresie pierwszych pięciu lat. Wielkość tej pomocy jest uzależniona od wartości produkcji sprzedanej w kolejnych pięciu latach. Korzyści z przynależności do grupy jest wiele, a najważniejsze z nich to lepsza pozycja negocjacyjna w kontaktach z koncernami spożywczymi i sieciami handlowymi oraz z firmami dostarczającymi środki do produkcji rolnej. Współpraca może obejmować także racjonalne organizowanie prac polowych, gdzie ograniczy się koszty mechanizacji.
Czym jest grupa producentów rolnych?
Wyrażenie „grupa producentów rolnych” nie oznacza konkretnej formy prawnej, jest to określenie organizacji, której celem jest wprowadzanie na rynek produktów wytworzonych w gospodarstwach rolnych.
Zgodnie z ustawą rolnik przystępuję do takiej grupy dla:
– wspólnego dostosowania produkcji artykułów rolnych do warunków rynkowych;
– poprawy efektywności gospodarowania;
– planowania produkcji ze szczególnym uwzględnieniem jej ilości i jakości;
– koncentracji podaży;
– organizowania sprzedaży produktów rolnych;
– ochrony środowiska naturalnego.
Wspólne działanie w grupie daje wiele korzyści rolnikom – producentom, można wśród nich wymienić następujące:
– ograniczenie liczby pośredników;
– wspólny zakup środków do produkcji – tańsze nawozy, środki ochrony roślin, transport, ubezpieczenia;
– dysponowanie większą i jednolitą partią towaru o wysokiej jakości;
– wspólne przygotowanie odpowiednich partii produktu, wspólne magazynowanie, suszenie, konfekcjonowanie, pakowanie, oznakowanie;
– silniejsze partnerstwo powodujące wzmocnienie pozycji na rynku;
– wspólne inwestycje i łatwiejsze wprowadzanie nowych technologii;
– wspólna działania marketingowe, w tym szczególnie promocja produktów;
– wymiana doświadczeń i informacji rynkowych;
– rozłożenie ryzyka rynkowego na wszystkich członków grupy.
Warunkiem powstania grupy producentów rolnych jest porozumienie się producentów przekonanych, że wspólny marketing jest najlepszym sposobem poprawy pozycji rynkowej. Polepszenie pozycji rynkowej może odbywać się poprzez zwiększenie dochodów lub obniżenie kosztów gospodarstwa rolnego. Warunkiem koniecznym, jak pokazuje doświadczenie, jest zaufanie, którym powinni darzyć się producenci tworzący grupę, oraz wzajemna lojalność.
Grupy producentów rolnych funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88 poz. 983 z późn. zm). Na mocy tej ustawy w grupy producentów rolnych mogą organizować się osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby prawne, prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Ustawa określa tworzenie grup przez producentów jednego produktu lub grupy produktów, a wykaz tych produktów został określony rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W rozporządzeniu tym jest także informacja o minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej liczbie członków, z jakiej może składać się grupa.
Etapy organizowania Grupy Producentów Rolnych
1. Wybór formy prawnej
Aby wybrać właściwą formę prawną, należy brać pod uwagę kilka okoliczności, najważniejsze z nich to cel organizacji, wspólne prowadzenie inwestycji, stopień zaangażowania finansowego członków. Artykuł 3 ustawy o grupach producentów rolnych mówi, że grupa działa jako przedsiębiorca posiadający osobowość prawną. Grupa producentów musi posiadać osobowość prawną, a jej członkowie, udziałowcy czy też akcjonariusze nie mogą mieć więcej niż 20% głosów każdy na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników. W praktyce oznacza to, że grupa musi liczyć minimum 5 osób. Grupa producentów może działać w formie spółdzielni, spółki z o.o., spółki akcyjnej, stowarzyszenia lub zrzeszenia. Bez względu na to, jaka forma zostanie zarejestrowana, grupa jako podmiot gospodarczy musi stosować obowiązujące przepisy prawa.
2. Zebranie założycielskie
Zebranie założycielskie zwykle poprzedzone jest wieloma spotkaniami, podczas których szczegółowo omawia się sposób i przedmiot działania, wybiera najlepszą formę prawną, konstruuje akt założycielski. Po dokonaniu wszystkich istotnych uzgodnień zwołuje się zebranie założycielskie, na którym:
– ustala się skład komitetu założycielskiego;
– dokonuje się wyboru władz;
– członkowie zapoznają się z aktem założycielskim i przyjmują uchwałę o jego zatwierdzeniu;
– podejmują uchwałę o zarejestrowaniu grupy w KRS/Rejestrze Przedsiębiorców i w Urzędzie Marszałkowskim.
3. Rejestracja grupy w Rejestrze Przedsiębiorców i w Urzędzie Marszałkowskim
Po podjęciu uchwał na zebraniu założycielskim następuje rejestracja w KRS/RP. Po wpisaniu do rejestru grupa nabywa osobowość prawną i powinna m.in. uzyskać numer NIP, założyć konto w banku oraz prowadzić ewidencję dokumentacji, prowadzić rachunkowość zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi.
Po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców grupa zgodnie z ustawą składa dokumentację do Urzędu Marszałkowskiego o przyznaniu statusu grupy producentów rolnych.
4. Plan działania grupy
Plan działania zawiera część opisową i część finansową. W części opisowej powinny się znaleźć następujące informacje:
– podstawowe dane o grupie (nazwa, forma prawna, adres, nazwa produktu zgodnie z rozporządzeniem MRiRW, struktura organizacyjna grupy z aktualną listą członków, wielkością produkcji, skład zarządu);
– cel działania grupy zgodny za aktem założycielskim;
– opis sytuacji na koniec okresu planowania zawierający m.in. zakładaną strukturę i wielkość sprzedaży, zaopatrywanie w środki do produkcji, zakładany stan wyposażenia technicznego grupy itp.;
– analizę finansową, a w niej bilans majątkowy, dotychczasowe i przewidywane kredyty, wydatki na działalność operacyjną, harmonogram inwestycji, przepływy finansowe.
Plan działania pozwala oszacować, jakiego kapitału potrzebuje grupa na realizację swojego przedsięwzięcia.
Parlament Europejski, opracowując misję, cele i priorytety WPR po 2013 roku, określił, że osiągnięcie celów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego, sprzyjającemu włączeniu społecznemu, będzie realizowane m.in. poprzez poprawę organizacji łańcucha żywnościowego polegające na lepszym zintegrowaniu głównych producentów poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie łańcuchy dostaw, grupy producentów i organizacje międzybranżowe. Tym samym podtrzymane zostało wsparcie dla GPR, które w kończącym się okresie realizacji WPR 2007-2013 jest realizowane.
Autorka: Mariola Karczewska, 2012 r.
