Systematycznie wzrasta liczba osób, które nie wyobrażają sobie codziennego funkcjonowania bez bankowości elektronicznej. Stała się ona tak powszechna i wszechobecna, że trudno z niej nie korzystać. I niezależnie od tego, czy chodzi o zarządzanie budżetem domowym, czy budżetem organizacji, firmy lub projektu, ponieważ dostęp do bankowych urządzenia elektroniczne pozwala nam szybciej, skuteczniej i sprawniej zapanować nad wydatkami.
Banki, jako instytucje działające w warunkach gospodarki rynkowej, konkurują ze sobą, muszą pokryć koszty działalności i osiągnąć zysk. Konkurencja przejawia się między innymi w tym, że każdy bank proponuje klientom inną – czytaj: bardziej atrakcyjną – ofertę. Zdecydowana większość banków oferuje klientom dostęp do bankowości elektronicznej, lecz jej forma, zakres i koszty to są te elementy, które wyróżniają poszczególne oferty. Czy jednak jako klienci potrafimy wybrać odpowiedni bank (spośród kilkudziesięciu o ogólnopolskim zasięgu oraz kilkuset spółdzielczych o zasięgu regionalnym) i usługi z zakresu e-bankowości, na których najbardziej nam zależy? Każdy z nas ma różne potrzeby, należy więc pamiętać o tym, by najpierw określić dokładnie, czego jako klienci potrzebujemy, a potem znaleźć odpowiednią ofertę.
Zanim jednak dokonamy wyboru konkretnej oferty czy usługi bankowej, warto dowiedzieć się:
– czym jest bankowość elektroniczna;
– jakie są dostępne narzędzia bankowości elektronicznej;
– czy bankowość internetowa jest bezpieczna.
Czym jest bankowość elektroniczna?
Bankowość elektroniczna (ang. e-banking) jest formą usług oferowanych przez banki, polegającą na umożliwieniu dostępu do rachunku za pomocą urządzenia elektronicznego: komputera, bankomatu, terminalu POS (ang. point of sale – punkt handlowy, urządzenie instalowane w punktach handlowo-usługowych, dzięki którym klienci mogą zapłacić za towar lub usługę kartą płatniczą), telefonu (zwłaszcza telefonu komórkowego) i linii telekomunikacyjnych (źródło: www.wikipedia.org).
W zależności od naszych potrzeb i wybranych (lub możliwych) rozwiązań danej usługi bankowej jako klienci możemy wykonywać:
– operacje pasywne, polegające głównie na sprawdzeniu salda, historii rachunku, kursów walutowych, aktualnych notowań giełdowych itp.;
– operacje aktywne: polecenia przelewu, zakładanie lokaty terminowej itp.
W ramach bankowości elektronicznej wyróżniamy e-banking, bankowość internetową, bankowość online, telebanking (bankowość mobilną).
Systemy home– i corporate bankingu
Większość dostępnych obecnie systemów home– i corporate bankingu oferuje klientom:
– całodobowy dostęp do informacji ogólnych oraz szczegółowych danych o rachunku;
– możliwość składania zleceń płatniczych za pomocą komputera z dostępem do Internetu (jednorazowych/stałych/terminowych – realizowanych w sposób standardowy, ekspresowy, w danym momencie lub zapisane do późniejszej realizacji);
– możliwość dostosowania do systemu księgowego firmy;
– możliwość dokonywania płatności w innych walutach;
– możliwość bieżącego generowania różnego rodzaju raportów i zestawień (dowolnie konfigurowanych w zależności od potrzeb), w tym spersonalizowanych, dotyczących kategorii wydatków dokonywanych przez klienta oraz tworzenia na tej podstawie własnej prognozy finansowej;
– dostęp do baz danych, wyciągów bankowych online.
Aby korzystać z systemów home– czy corporate bankingu, nie musimy mieć specjalnie wyposażonego komputera czy specjalistycznego oprogramowania. Standardowy komputer przy, zachowaniu odpowiednich warunków bezpieczeństwa korzystania z Internetu, w zupełności wystarczy.
Systemy EFT-POS (Electronic Funds Transfer – Points-Of-Sale)
Integrują one systemy informatyczne banków z inteligentnymi kasami sektora handlowego. Mówiąc wprost, system umożliwia płacenie za towary/usługi kartą płatniczą. Następuje to po autoryzacji dokonanej przez klienta i sprawdzeniu, czy transakcja może być przeprowadzona z uwagi na wystarczającą ilość środków na rachunku (lub czy karta nie jest zablokowana, zastrzeżona lub z określonymi limitami dziennymi, jednorazowymi dot. płatności). Z tego systemu korzysta bardzo duża liczba osób.
Bankomaty (self banking)
Bankomaty to rozszerzenie dostępności usług bankowych, szczególnie tam, gdzie tworzenie oddziałów bankowych jest mało opłacalne. Bardzo często bankomaty spotkamy w supermarketach, stacjach benzynowych, centrach handlowych/rozrywkowych czy nawet większych sklepach działających w tzw. sieci.
Bankomat to nie tylko urządzenie, za którego pomocą możemy wypłacić gotówkę, sprawdzić stan konta, zmienić kod PIN do karty płatniczej. Dzięki niemu możemy także wpłacić gotówkę (w przypadku gdy bankomat pełni też funkcję wpłatomatu) czy dokonywać bardziej skomplikowanych operacji takich jak nawet zaciąganie pożyczek. Do tej usługi, mimo, że wydaje się szybkim i prostym sposobem na pozyskanie dodatkowych środków, należy podchodzić wyjątkowo uważnie i szczegółowo zapoznać się z warunkami na jakich zaciągamy pożyczkę.
Karty płatnicze
Umożliwiają one płacenie za towar bez użycia gotówki w sklepie stacjonarnym (pod warunkiem, że jest w nim terminal POS) lub internetowym, sprawdzenie stanu konta, do którego została wydana karta, wypłatę gotówki w bankomacie.
Klienci mogą je otrzymać, jeśli założą rachunek, może to być również samodzielna usługa w przypadku kart przedpłaconych – do takich kart posiadanie rachunku z reguły nie jest konieczne. Ze względu na sposób rozliczania transakcji ważniejszymi rodzajami są: karty debetowe, kredytowe i obciążeniowe.
Karty debetowe umożliwiają dokonywanie zakupów lub wypłatę gotówki tylko do wysokości środków zgromadzonych na rachunku. Podczas użycia karty debetowej zwykle sprawdzana jest jej autentyczność, status oraz dostępność środków zgromadzonych na rachunku. Karty te są najbardziej rozpowszechnione, w rękach klientów znajduje się ich prawie 27 milionów sztuk (wg stanu na IV kwartał 2015 (patrz: http://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_04_2015.pdf).
Karty kredytowe umożliwiają skorzystanie z oferowanego przez bank limitu kredytowego. Użytkownik sam decyduje, w jakim terminie dokonuje spłaty zobowiązania wobec banku, aczkolwiek jest ono oprocentowane na poziomie około 20 procent w skali roku. Wiele banków wprowadziło kilkutygodniowy okres, podczas którego odsetki nie są naliczane. Wydanie i korzystanie z karty nie obliguje klienta do założenia w danym banku rachunku bieżącego. Karta kredytowa może być wymagana np. w przypadku zakupu biletu lotniczego czy też rezerwacji hotelu, jednak coraz powszechniejsze jest akceptowanie wykonania takich płatności przy użyciu karty debetowej.
Karty obciążeniowe (zwane również charge) pozwalają na korzystanie z przyznanego miesięcznego limitu kredytowego w ramach rachunku bieżącego. Z rachunku posiadacza karty obciążeniowej – zwykle raz w miesiącu – pobierana jest opłata za usługę.
W ostatnich latach przy regulowaniu należności za towary i usługi lat coraz częściej wykorzystywane są karty płatnicze zbliżeniowe (PayWave – w systemie VISA, PayPass – w systemie MasterCard). Ich użycie nie wymaga wsunięcia karty do terminalu, a jedynie jej zbliżenie, dzięki czemu płacenie przebiega szybciej. Przy płatnościach poniżej 50 złotych zwykle nie jest wymagana autoryzacja (np. poprzez wpisanie kodu PIN).
Zabezpieczeniem karty jest unikalne hasło dostępu, które powinno być znane jedynie użytkownikowi: kod PIN to specjalny numer składający się najczęściej z czterech cyfr, który jest generowany przez bank, do każdej wydawanej przez niego karty. PIN służy do potwierdzania transakcji w bankomatach i w punktach handlowo-usługowych, które są wyposażone w terminale POS. Dokonując transakcji w takich miejscach, wstukujemy PIN, który ma na celu potwierdzenie, że transakcje wykonuje użytkownik karty (jednak może dojść do sytuacji, w której inna osoba pozna nasz PIN i uzyska nasza kartę przez co będzie mogła wykonać transakcję). W miejscach, gdzie do dokonania transakcji PIN nie jest wymagany, sposobem potwierdzenia jest złożenie przez posiadacza karty podpisu zgodnego z wzorem podpisu umieszczonym na karcie (co jednak jest coraz rzadziej spotykaną sytuacją).
Jak korzystać z konta bankowego przez Internet – siedem podstawowych zasad
1) Najważniejsze jest hasło!
Nigdy nie podawajmy go osobom trzecim i pamiętajmy, iż żaden bank nigdy nie wysyła do klientów e-maili z prośbą o przesłanie hasła lub innej poufnej informacji, ani nie prosi o to w rozmowie telefonicznej. Jeśli trafi do nas e-mail od banku, w którym będzie link do strony transakcyjnej lub zapytanie o hasło czy login, bądź gdy zadzwoni do nas osoba podająca się za pracownika banku z prośbą o przekazanie tych danych, najprawdopodobniej będzie to próba wyłudzenia poufnych danych. W takiej sytuacji należy jak najszybciej skontaktować się z bankiem i pod żadnym pozorem nie logować w systemie!
2) Zabezpieczenie komputera
Korzystajmy zarówno z programu antywirusowego (legalnego i aktualnego!), jak i z tzw. firewalla, czyli aplikacji systemowej, która monitoruje ruch pomiędzy komputerem i siecią, wychwytując próby niepożądanego dostępu.
3) Bankowość internetowa a publicznie dostępne komputery
Nie należy korzystać z konta bankowego online w miejscach publicznych (szkoła, uczelnia, kawiarenka internetowa itp.) oraz z użyciem niezabezpieczonych sieci bezprzewodowych (np. ogólnodostępne Wi-Fi), z uwagi na większe narażenie na potencjalne włamania.
4) Dane do logowania
Nie udostępniajmy naszych danych do logowania (autoryzacji) osobom trzecim. Wszelkie dokumenty od banku, w których te dane są zapisane, trzymajmy schowane w bezpiecznym miejscu. Nie należy zapisywać haseł i numeru PIN, ale jeżeli trzeba to zrobić, nie mogą być one dostępne dla osób trzecich.
5) Szyfrowanie danych
Jeśli logujemy się do konta bankowego online, zwracajmy uwagę na szczegóły:
– czy strona do logowania wygląda tak samo jak zawsze;
– czy są wymagane inne niż zwykle informacje;
– czy adres internetowy rozpoczyna się od „https://”? (literka „s” informuje nas o tym, że połączenie jest szyfrowane);
– czy przy pasku adresu strony znajduje się obrazek kłódki lub inny symbol z informacją o certyfikacie?
Warto sprawdzić, czy certyfikat został wystawiony przez nasz bank.
6) Wylogowanie
Rzeczą równie ważną jak logowanie jest wylogowanie się z systemu bankowości elektronicznej po zakończonej pracy. Należy pamiętać, aby kończąc tzw. sesję (jednorazowa „obecność” na rachunku), zawsze używać opcji „Wyloguj”, a nie tylko zamykać okienko przeglądarki internetowej. Po prawidłowym zakończeniu pracy w systemie zwykle pojawia się hasło „Bezpiecznie wylogowałeś się z systemu”, co powinno nas zabezpieczyć przed tym, żeby nikt inny nie mógł korzystać z konta online, co jest możliwe, jeśli się nie wylogujemy.
7) Krótko i konkretnie
Korzystając z bankowości elektronicznej, warto również pamiętać o tym, żeby sprawnie i konkretnie dokonywać koniecznych operacji na koncie, a następnie się wylogować. Nasze konto online nie powinno być używane jako internetowy serwis informacyjny, kiedy, mając otwartych kilka lub kilkanaście okien w przeglądarce internetowej, przeglądamy, czytamy, oglądamy różne informacje. Jeśli nie dokonujemy żadnych operacji na naszym rachunku, pilnujmy, by nie był on dostępny online.
Zachowując podstawowe zasady bezpieczeństwa związane z użytkowaniem rachunku bankowego online, znacząco zmniejszamy ryzyko kradzieży naszych danych osobowych oraz środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku.
Autor: Damian Hamerla, 2012 r.
